Hoàn [Ly Ly Nguyên Thượng Thảo 2021][Cao - Kiều] Đường lớn không tên

[Núi Lửa Nhỏ]

Toàn Chức Cao Thủ fanfiction
Cao Anh Kiệt — Kiều Nhất Phàm, AU


Sản phẩm thuộc project Vi Thảo 2021
LY LY NGUYÊN THƯỢNG THẢO


Tác giả: 乔丁笕
Editor: Núi Lửa Nhỏ
Nguồn: Lofter
Note: Trong bản gốc của tác giả bị thiếu mất phần 6, không phải tui lỡ tay cắt mất đâu

ĐƯỜNG LỚN KHÔNG TÊN


​

—1—

Thế giới có thể rất lớn, cũng có thể rất nhỏ.

Dòng người băng qua đường cái, sóng biển vồ vập đá ngầm, cát bụi bị gió cuốn tung, những nơi phổ biến ấy luôn khiến người ta thấy như đã từng quen biết. Khi khách đường xa tìm được một chốn khác lạ, thì lại hoang mang chẳng biết chính mình rốt cuộc đã du hành xuyên không gian hay thời gian.

Toàn bộ ga tàu hoả phảng phất như được mang về từ thập niên 90 của thế kỉ trước. Sân ga lộ thiên và những băng ghế dài, đám đông ồn ào huyên náo, nhân viên ga tàu mặc đồng phục theo lối cũ cầm máy bấm lỗ, soát vé hết toa này đến toa kia. Không có chỗ ngồi cố định, người xếp sau lên tàu chỉ đành đứng. Những chiếc khăn lớn đội trên đầu các tín đồ Hồi giáo trong toa tàu liên tục cọ xát vào nhau, hơi thở thô nặng cũng phập phồng theo từng lần va chạm.

Trong không khí tràn ngập mùi bánh lúa mạch và ớt đỏ. Những con người muôn hình muôn vẻ lướt qua lô ghế, kéo cửa thò đầu vào cẩn thận xem xét có còn chỗ ngồi hay không, nhưng chỉ có thể thất vọng và hung hăng đóng sập lại, mang theo vài câu lẩm bẩm bằng khẩu âm vừa dày vừa nặng, mở cửa sổ nhổ ra bên ngoài.



Đất nước ở Trung Phi có cơ sở hạ tầng tương đối thiếu thốn, cuộc sống tại giáo phận thì đơn sơ và tẻ nhạt. Ngoại trừ sa mạc hoang vu chiếm hết 87% diện tích lãnh thổ, quốc gia này cũng chẳng sở hữu bao nhiêu tài nguyên du dịch có giá trị khai thác — vậy nên ước chừng ba người ngồi ở lô ghế, có lẽ chính là những khuôn mặt Châu Á duy nhất trên toàn bộ con tàu này.

Nhóm hai người ngồi đối diện nhau ngay cạnh cửa sổ, người hơi lớn tuổi hơn tựa vào khung cửa, híp mắt ngắm thảo nguyên vàng nhạt lay động trong gió, dường như có thể gật gà thiếp đi bất cứ lúc nào. Thanh niên vóc dáng cao ráo ở đối diện đang thử kẹp áo khoác của mình vào cửa sổ kiểu đẩy, ngăn lại ánh nắng đang chiếu thẳng tới người đàn ông. Treo mấy lần mà cứ rơi xuống, thành ra lại tự khiến mình luống cuống tay chân.

Còn có một thiếu niên ngồi bên cửa ra vào.

Dường như đang nhìn về phương xa, ánh mắt trong veo mà hoảng hốt. Cánh cửa kế bên hết khép rồi lại mở, cậu vẫn lù lù bất động như thể bị đông cứng mất rồi. Chỉ là đột ngột như tỉnh khỏi giấc mộng, cậu giành đứng dậy trước hai người ngồi bên cửa sổ, nhường chỗ cho thai phụ mặc đồ đen ôm theo một đứa bé. Bước ra khỏi lô ghế, vẫn là dáng vẻ không chốn để đi ấy, mang theo đôi chút lạc lối đứng trên hành lang, lắc lư theo tiếng đường ray xình xịch, che chở chiếc túi be bé đeo trên vai.



“Anh bạn nhỏ,” người đàn ông tựa bên cửa sổ đột nhiên mở miệng, “Cậu có thể để tạm camera ở chỗ bọn tôi.”

Thiếu niên chớp chớp mắt, kinh ngạc nhìn sang.



—2—

“Nhất Phàm, đoán xem tớ gặp được ai trên tàu hoả chạy vào sa mạc?

Chắc chắn cậu từng nghe qua cái tên Chu Trạch Khải rồi nhỉ, vị nhiếp ảnh gia mất tích trong đêm lễ trao giải Giải thưởng Ảnh Báo chí Thế giới, nổi danh nhất hai năm vừa qua. Dường như anh ấy đang làm trợ thủ cho một vị tiền bối khác, quả thật khiến tớ hơi giật mình. Đúng là sẽ luôn gặp được những người ta không ngờ tới ở những nơi ta không ngờ tới mà.”
​

Thiếu niên đè cuốn sổ lên chiếc bàn nhỏ trong toa tàu, tiếp tục viết dưới ánh nắng cam của buổi hoàng hôn.

“Ở trấn nhỏ kia mấy ngày, quả nhiên đẹp đẽ hệt như cậu từng kể. Dụng cụ bằng sắt khắc hoa văn gợn sóng, khu chợ bốc lên hương thơm huyền bí, lầu cao mái giác được khảm đá quý, trang sức nhuốm màu sắc tôn giáo. Lúc ngồi trên xe lửa chạy băng băng vào sa mạc, tớ lật xem lại ảnh chụp mấy ngày nay, bỗng dưng cảm thấy chúng xa xôi đến thế, phảng phất như một ảo cảnh chỉ tồn tại cùng quá khứ. Có đôi khi đúng là tớ từng hoang mang, bản thân mình có phải thật sự đã trải qua hết thảy những điều này không, hay là, đấy cùng lắm cũng chỉ là một giấc mộng mà thôi?

Nhất Phàm, cả đời chỉ được nhìn thấy một lần, có khác gì giấc mộng đâu.”​

Cao Anh Kiệt cầm cuốn sổ nhỏ lên, xé vụn từng chút từng chút trang giấy vừa viết kín chữ. Một âm thanh đột ngột mà trong trẻo vang lên, cậu thoáng ngẩn ra rồi mới lấy lại tinh thần, đứng lên trả chỗ ngồi.

“Cảm ơn tiền bối Diệp Tu.”

“Không sao không sao,” người đàn ông trẻ tuổi được gọi là Diệp Tu xua xua tay, “Cậu cứ ngồi đi, không phải đang viết gì à.”

“A… Viết xong rồi ạ.” Thiếu niên gãi gãi đầu.

“Nhiếp ảnh gia mang theo giấy bút bên người cũng hiếm lắm đấy.” Diệp Tu tựa lưng vào cửa toa tàu, trở mình đổi một tư thế thoải mái, giọng nói mang theo vài phần ý cười, “Một cái camera vẫn chưa đủ?”

Thanh niên bên cạnh anh nghe thấy lời này thì ngẩng đầu, tựa như có chút kinh ngạc liếc anh một cái. Cao Anh Kiệt theo bản năng lắc đầu, lộ ra vẻ mặt bối rối của động vật nhỏ.

“Em, em cũng không biết…” Cậu đỏ mặt cắn cắn môi dưới, âm thanh mỏng manh chỉ chính mình mới nghe được, “Nhưng đôi khi vẫn cảm thấy, sẽ càng tốt hơn nếu có thể viết ra.”

Đương lúc lời này nói ra miệng, lòng chợt trào dâng một cảm xúc lạ lùng pha lẫn giữa hoài niệm và không nỡ. Sau khi từ biệt người ấy, dường như hành trình của mình chưa để lại niềm nuối tiếc nào. Nhưng ngẫm nghĩ về những mảnh đất vẫn sẽ tiếp tục tồn lưu phía sau, bản thân thì lại không còn khả năng có duyên được nhìn thấy nữa, nên chỉ đành thở than ngày tháng được kí ức điểm tô đẹp đẽ vẫn chưa đủ nhiều.

Suy cho cùng, những lần giao thoa ấy chỉ là ngẫu nhiên.

Khi Cao Anh Kiệt lựa chọn đất nước này làm điểm đến để sưu tầm phong tục tập quán, cậu cũng không biết một công trình hợp tác với Trung Quốc sẽ liên quan gì tới mình. Ở giữa hai căn cứ thực hiện hạng mục này là sa mạc lớn nhất Châu Phi. Bỏ qua không đề cập tới những kĩ sư được cưng như cưng trứng ấy, chỉ cần mỗi đống tài liệu dính dáng đến mạch máu công nghiệp quân sự thôi, là đã chẳng dám tuỳ tiện giao cho quân đội đóng giữ địa phương rồi. Vậy nên bên ta đã cử một tốp lính đi ô tô tới trước, theo chân hướng dẫn viên để luyện tập cho quen, chuyên phụ trách đưa đón đội ngũ hỗ trợ xây dựng.

Thật ra đúng là cũng chẳng có gì, vừa khéo cơ duyên gặp gỡ mà thôi. Người thầy cậu mang ơn hay chê cậu chụp không đủ cảm xúc dường như có chút quan hệ với bộ phận tuyên truyền của quân đội, đúng lúc bên họ có một nhóm người về nước, bèn đi chào hỏi để nhờ họ cho Cao Anh Kiệt quá giang xe jeep sau khi đáp máy bay, một đường chạy thẳng vào trung tâm sa mạc.

Vì vậy nên cậu gặp được Kiều Nhất Phàm. Một tiểu binh phơi nắng đến đen thui, thoạt trông cũng chẳng hơn kém mình mấy tuổi. Sau trận giằng co rối rắm vì xưng hô — hai bên đều đỏ mặt hỏi thăm lẫn nhau, do dự trao đổi nước khoáng và quả khô, cậu chần chừ hồi lâu mới chọn ghế phó lái — hai người ngồi nghỉ chân ở hàng trà ven đường, cậu nhóc kia cẩn thận hỏi:

“Anh Kiệt là… nhiếp ảnh gia?”

Khi nói ra ba tiếng ấy, âm thanh của cậu ta rất khẽ, tay đặt trên bàn gỗ, ngón này thoáng căng thẳng siết chặt ngón kia.

Thiếu niên dụi dụi mắt, nhìn ra ngoài cửa sổ.

Không, không chỉ có thời gian. Không gian mà họ chiếm giữ cùng lắm cũng chỉ là muôn mảnh vỡ nhỏ bé — những căn nhà giữa dãy núi tựa như vụn đá ngổn ngang hỗn tạp ấy. Càng đứng xa sắc xám càng lan rộng, lại chẳng bao trùm được một góc núi đồi. Trong lúc tiếng còi hơi ngân dài, đoàn tàu chạy xuyên qua núi non trùng điệp.

Đối tượng ta lưu luyến nếu nhỏ bé đến chẳng đáng kể, chung quy rồi sẽ biến thành nuối tiếc, ngay cả kí ức dường như cũng hoá xa xỉ một cách vô cớ. Thế giới lớn nhường ấy, bản thân mình rốt cuộc vẫn muốn hướng đến trăm núi ngàn sông.

— Vậy cậu ấy sẽ nhớ tới mình chăng?



—3—

Khi tàu hoả dừng lại ở trạm cuối của biên giới sa mạc, trời đã chạng vạng rồi. Thiếu niên uống hết một cốc trà táo tàu, xoay lại gọi hai người đi chung với mình. Ở cùng một nơi, không cùng bạn đồng hành, vậy mà dường như lần nào cũng kì diệu và khó lòng tưởng nổi.

Trấn nhỏ nơi biên thuỳ này có rất nhiều điểm cho thuê xe, ba người rất nhanh đã quyết định rằng xuống tàu xong sẽ thay phiên nhau lái xe vào sa mạc — thật ra chỉ là Diệp Tu lười nhác đề xuất một câu, rồi tiện tay kéo cửa xe bên cạnh anh mà thôi. Cao Anh Kiệt thoáng suy tư, sau đó đồng ý. Khiến cậu kinh ngạc chính là, Chu Trạch Khải gần như chẳng hề ngẫm nghĩ gì đã tán thành ngay đề nghị của Diệp Tu.



Ba người tuỳ tiện luân phiên nhau. Nhân cơ hội ngồi ở ghế phó lái, cậu mượn góc nghiêng để len lén nhìn thanh niên anh tuấn đang cầm vô lăng một cái. Đúng là người đó rồi — cậu nghĩ trong lòng. Nhưng vì cớ gì?

Dường như cảm nhận được ánh mắt cậu, Chu Trạch Khải nghiêng mặt sang, hiền lành cười cười.

“Tiền bối…”

Nhìn trộm bị bắt quả tang, Cao Anh Kiệt hơi đỏ mặt. Dù sao đối phương còn phải lái xe, cậu vội vàng dời mắt lại về phía trước. Dường như Chu Trạch Khải cũng không có phản ứng gì, cậu cho rằng chuyện này đã qua, ai ngờ vào thời điểm không nghĩ tới nhất khi bọn họ xuống xe nghỉ ngơi và thay ca, thấy anh ta đi đến bên cạnh mình, nghe được âm thanh trầm thấp dễ chịu của người thanh niên.

“Cậu nói đúng.”

“Dạ?”

Thấy thiếu niên ngẩng mặt nhìn sang, Chu Trạch Khải cũng do dự một chút. Vị nhiếp ảnh gia kiệm lời lại dễ xấu hổ này, dù đối mặt với một người nhỏ tuổi hơn mình nhiều, dường như cũng rất khó thể hiện ra khí chất của bậc tiền bối. Nhưng mặc cho biểu cảm vẫn còn đôi phần mất tự nhiên, hắn vẫn khom lưng, đứng ngang với tầm mắt của Cao Anh Kiệt, nghiêm túc nói với thiếu niên…

“Cho dù là ảnh chụp, vẫn có những thứ không cách nào truyền tải được.”



“Đang tám gì thế?”

Diệp Tu đã hút thuốc xong quay trở về cứu vãn tình thế. Gần như có một sự ăn ý đặc thù, Chu Trạch Khải đứng thẳng lên, chỉ là trao đổi một ánh mắt thôi, Diệp Tu liền gật gật đầu nở nụ cười.

“Đi nào.” Anh vỗ vỗ bờ vai người thanh niên.

Cao Anh Kiệt nhìn bóng dáng cả hai rời đi, cắn răng đứng lên, đuổi theo Chu Trạch Khải.

“Tiền bối, có thể kí tên cho em được không ạ?”

Đột nhiên được đáp lại bằng cách này, thanh niên xoay người, dường như có chút kinh ngạc.

“Em muốn tặng cho bạn của em… Một người bạn mà có thể em không còn gặp lại được nữa.”

Lần này đổi thành khuôn mặt Diệp Tu thoáng lộ ra vẻ ngạc nhiên. Cao Anh Kiệt cười cười, đi đến bên ghế lái của xe việt dã. Bây giờ tới lượt cậu.

Kéo cửa xe ra, bàn tay thiếu niên nhẹ nhàng đáp lên cuốn sổ nho nhỏ đặt trong túi áo khoác.



Cho dù rất nhanh đã chạy vào khu vực trống trên bản đồ, bốn phía lại chẳng hề trở nên hoang vu chút nào. Lô cốt cao ngất khảm một lớp nham thạch, cát bụi nở ra mấy đoá hoa xám xịt. Thậm chí còn có nhà thờ Hồi giáo với khu vườn bao quanh. Cây vạn tuế cao mấy mét, mặt đất lát gạch đỏ và đèn pha lê. Những tấm chiếu công cộng bẩn thỉu trải ra trên bệ đá ven đường, để các tín đồ có thể quỳ xuống cầu nguyện bất cứ lúc nào.

“Tiểu Cao biết đường chứ?” Diệp Tu hỏi bằng giọng điệu không biết cũng không sao, “Mình đi bên kia hả?”

“Đằng này ạ.” Cao Anh Kiệt đáp, giẫm xuống chân ga.

Ngã ba chữ Y phía trước cũng không có cột mốc đường. Ở cuối lối rẽ bên trái, một căn nhà lẻ loi bốc lên khói bếp, mà con đường bọn họ chọn, không có lan can bảo hộ, không có đèn đêm, không có bất cứ công trình kiến trúc nào, chỉ duy độc hướng đi kéo dài về phía ánh tà dương.



—4—

Khoảng giữa trưa thì họ tới nơi.

Trên đường không có trạm thu phí, vì nghiêm khắc mà nói nó cũng không được tính là đường cao tốc đúng nghĩa. Mặt đường đổ bê tông, gập ghềnh theo dáng núi, ăn khớp hoàn toàn, ngay cả cung độ nhỏ nhất cũng phải nhấp nhô theo chứ chẳng hề bỏ qua.

Băng ngang cánh rừng rậm rạp xanh um, một ngọn núi sa thạch trần trụi kì vĩ đột nhiên đội đất mọc lên ở cuối một khúc cua. Kiều Nhất Phàm lau lau mặt, đi đến bên cạnh Cao Anh Kiệt, sóng vai cùng cậu ngắm những khối đá đồ sộ màu đỏ gạch trước mắt.

“Đó là cột mốc biên giới. Ở tận cùng sa thạch Tây Bắc chính là Sahara.”



“Đường cái này tên là gì?” Cao Anh Kiệt tò mò hỏi. Trông Kiều Nhất Phàm có vẻ hơi kinh ngạc.

“Đường này không có tên.” Cậu ấy nói, “Bọn tớ dùng kinh độ và vĩ độ để xác định vị trí.”

“Vì sao?” Cao Anh Kiệt hơi nhíu mày, “Không phải có tên thì gọi sẽ tiện hơn à?”

Kiều Nhất Phàm do dự, chừng như không biết nên nói từ đâu.

“Có lẽ là vì không cần thiết.” Cuối cùng, cậu tỏ ý bảo Cao Anh Kiệt nhìn hai chiếc thùng rất lớn đựng nước và xăng được lắp ở sau xe, “Hơn 740 cây số, dọc đường cùng lắm chỉ có năm chỗ dừng chân được thôi. Cũng không cần tra cứu tên đường để xác định phương hướng, đây là lối duy nhất xuyên qua sa mạc.”

Cao Anh Kiệt như suy tư gì đó, khẽ gật đầu. Cậu nhấn nút chụp lại đường lớn kéo dài tít tắp ra phương xa, lơ đãng thu vào một phần bóng dáng Kiều Nhất Phàm. Nhận ra điều này, cậu thay đổi góc độ mới, chụp lại thêm một tấm.

“Nhất Phàm, cậu có từng nghĩ tới…”

“Sao?”

“Ở nơi này, sức ảnh hưởng đến từ nền văn minh công nghiệp cùng lắm cũng chỉ ngần ấy mà thôi.” Cao Anh Kiệt nhìn về tận cùng quốc lộ, “Một con đường nối liền hai toạ độ liên tiếp. Cậu gọi nó bằng cái tên nào cũng chẳng có ý nghĩa gì cả.”

“Chỉ ở nơi như thế này, sự nhỏ bé của loài người mới bị bộc lộ ra bằng hình thức mặt chữ. Cái tên không quan trọng.” Thiếu niên chuyển ống kính về phía khu dân cư thưa thớt, người phụ nữ trùm kín toàn thân trong tấm vải đen đang đội chum nước trên đầu, cậu lễ phép dời máy tránh hướng các chị, “Bọn họ gọi mặt trời thế nào, bọn họ xưng hô với thần linh ra sao. Hết thảy những cái tên được định sẵn từ trước đều vô nghĩa đối với tự nhiên. Vạn vật sinh trưởng không phải để được ca tụng — bởi vì ngay cả những áng thơ khúc hát khen ngợi ấy cũng chỉ là cho loài người tự nghe.”



Thiếu niên không đáp lời, chỉ lẳng lặng, nghiêm túc lắng tai.

“Được rồi, đi nhé?” Cao Anh Kiệt thu dọn máy ánh, “Chặng này để tớ cầm lái chứ nhỉ?” Cậu hỏi bằng giọng điệu trưng cầu, “Dù sao cũng không lạc được. Cậu có thể nghỉ ngơi một chút.”

“Không sao mà!” Kiều Nhất Phàm cuống quýt chạy lên hai bước để đuổi kịp, “Cũng không phải là tớ rất mệt…”

Có điều Cao Anh Kiệt đã cười mở cửa, ấn công tắc đĩa CD của xe. Bài hát hơi ồn ào, chẳng phải là do máy móc bị rè, mà là như trong radio có khoang cộng hưởng. Tiếng nhạc thô kệch cũng nhờ vậy mà tăng thêm mấy phần xa xưa, phảng phất như ngay cả âm thanh cũng được bọc thêm một bộ lọc.

Cát bụi nhảy múa dưới nắng hè chói chang, trông bay bổng đến mức dường như cả con đường đang lơ lửng giữa không trung.

Nhưng không thể phủ nhận rằng, vùng đất hư ảo phù phiếm này đã từng là nơi đôi chân loài người lần đầu tiên bước lên; mảnh sa mạc mà bọn họ đang đứng, đã từng có những cung điện và thần miếu cổ xưa nhất sừng sững toạ lạc.



“Anh Kiệt, vì sao cậu lại chọn đất nước này?”

Kiều Nhất Phàm đột nhiên hỏi. Giọng nói của cậu trai mang theo một chút cảm xúc đặc biệt, tựa như hàm chứa niềm khao khát thầm kín và lòng kính nể rúm ró. Cao Anh Kiệt nghĩ nghĩ, lấy cuốn bút ký của mình ra đưa cho cậu ấy.

“… Cậu biết không, Nhất Phàm,” cậu nói, “Tớ có một ước mơ.”



—5—

“Con người ấy mà, luôn đem những điều xa lạ và hư ảo nói nhập làm một như thể đấy là hiển nhiên. Những phong cảnh lần đầu được nhìn thấy, quốc gia dị vực, còn cả khoảng thời gian dừng lại ở nơi thẳm sâu trong kí ức mà chẳng cách nào tìm về. Từ cửa sổ nhìn ra bên ngoài, thứ đôi mắt thấy giống như ảnh chụp, nhìn vào trong khung ảnh, ảnh chụp lại giống như tranh vẽ.”
​

Người thanh niên nhìn nhìn sắc trời, tuỳ tiện chọn một đĩa CD nhét vào đầu máy.

Sa mạc yên tĩnh quá đỗi, làn điệu du dương có thể trôi đi rất xa theo cơn gió. Hẳn là chỉ những nhạc cụ dây bản xứ cổ xưa đã qua bao lần va chạm với tro bụi, mới đủ để phát ra giai điệu kì dị nhường ấy. Tựa như váy lụa đủ sắc diễm lệ của người phụ nữ da đen, đẹp đẽ lạ thường, cuồng dã mà thần bí.

“Tớ hi vọng có thể đứng ở góc nhìn của toàn bộ loài người, đối mặt với thiên nhiên và xã hội, bãi bể nương dâu. Vậy nên tớ muốn hiểu về phong tục tập quán sâu xa nhất, thuần khiết nhất, đi đến mảnh đất hẻo lánh hiếm dấu chân người, rồi truyền tải lại tất cả những điều ấy cho độc giả của tớ.”

“Dù là phong cảnh thiên nhiên mỹ lệ nhường nào, ngắm nhiều rồi cũng sẽ tập mãi thành quen. Tớ nghĩ, tác phẩm chân chính lưu truyền lại cho đời sau chắc chắn phải chứa đựng hàm ý phong phú… Nó cần phải đại diện cho một khoảng thời gian nào đó, hoặc là phần độc đáo nhất trong một không gian nào đó.

Tớ muốn biến ảnh chụp của mình thành một quyển sách, một Quyển Sách Của Cát (1) bao quát tận cùng nền văn minh, trăm sắc thái nhân gian — tớ hi vọng chúng có đủ tinh thần yêu tổ quốc và đồng bào, có đủ tấm lòng trong thiên hạ.

Đây vẫn luôn là mục tiêu của tớ… Cho dù tớ không biết bản thân có thật sự làm được điều ấy hay không.”​

Diệp Tu khép cuốn bút ký, ngồi ở ghế phó lái xoay người ra sau để trả cho Cao Anh Kiệt. Bọn họ đã thay phiên hết một lượt, giờ lại đến Chu Trạch Khải lái xe.

“Kiều Nhất Phàm này…” Anh lẩm bẩm một câu.

“Dạ?” Cao Anh Kiệt ngẩng đầu.

“Không có gì,” Diệp Tu cười cười, “Nhóc này cũng thích nhiếp ảnh lắm nhỉ.”

Thiếu niên giật mình, khẽ rũ mắt nhìn xuống.

“Đúng vậy ạ, cậu ấy rất muốn làm một nhiếp ảnh gia.”

Trong cuốn bút ký kia có nét chữ khác nhau, vẽ đầy ký hoạ, tranh phối cảnh, còn có đủ loại bản nháp với kết cấu và độ sâu trường ảnh khác nhau. Rất dễ dàng nhìn ra đây đã từng là một phần công cụ dạy học — so sánh như thế cũng khá khập khiễng, dù rằng cực kỳ vụng về, nhưng lại có thể nhìn ra sự nghiêm túc của người viết. Cao Anh Kiệt lấy điện thoại khỏi túi, muốn đưa cho Diệp Tu, rồi lại hơi chần chừ.

Trong đó có lưu trữ một vài tấm ảnh cậu chép từ camera sang điện thoại. Cậu thích những hình ảnh ấy — dù cho phần lớn là quay chụp cách một lớp cửa kính ô tô, độ phân giải cũng chẳng cao, phảng phất như đều bị đất cát mài đến mức thô ráp, lại phủ kín bụi trần.

“Tiền bối, đây là ảnh cậu ấy chụp.”

Cuối cùng cậu vẫn đưa điện thoại cho người kia. Những tấm ảnh chụp để luyện tập ấy quả thật có những thiếu sót rất dễ nhận ra. Chính cậu còn liệt kê được số lỗi của một vài tấm, nhưng lại không muốn xoá đi — cũng như dáng hình thiếu niên đứng trên một đầu đường lớn không tên vô tình lọt vào camera của cậu. Vì điều lệnh bảo mật, cậu không thể lưu lại khuôn mặt Kiều Nhất Phàm trong tấm ảnh. Chỉ là một dáng hình như vậy, có thể thuộc về bất cứ kẻ nào, nhưng rõ ràng có thể gợi cho cậu nhớ về những ngày ấy…



“Đi thẳng thêm một đoạn, là có thể ngắm mặt trời lặn.” Diệp Tu mở miệng.

Âm thanh phảng phất như ảo cảnh ấy đột ngột vang lên bên tai.

Thiếu niên ngẩng đầu, trong làn gió đêm khô hanh của sa mạc, hốc mắt lại có chút ẩm ướt.



—7—

“Mấy đứa lính giao liên quèn bọn tớ, luôn phải thay đổi nơi công tác. Đã từng đóng quân ở một quốc gia không hề có nguy cơ chiến tranh — quan hệ rất tốt với chúng ta, cũng không nguy hiểm, những ngày tháng sống ở thị trấn trôi qua rất nhanh. Dân bản xứ dù bần cùng nhưng lại nhiệt tình lắm, mọi người ai cũng được quan tâm từng li từng tí.

Nửa tháng sau, cả đội bọn tớ dời đi. Tớ xin nghỉ nửa ngày cuối cùng, một mình thong thả dạo quanh thị trấn, để nói lời tạm biệt với nó.

Anh Kiệt, trong khoảnh khắc đó, tớ bỗng dưng nghĩ, có lẽ hết đời này, đây chính là lần duy nhất được nhìn thấy những điều ấy.”

“Sau đó bọn tớ liên tục đổi nơi đóng quân mới. Tớ gặp rất nhiều chuyện khác nhau, rất nhiều người khác nhau. Thế nên cảm giác như vậy càng ngày càng mạnh mẽ — tớ biết, ngay cả khi vài thập niên nữa có cơ hội quay về chốn cũ, ngay cả khi ông cụ mời tớ vào nhà uống trà vẫn chưa dọn khỏi trấn nhỏ, thì bà lão trên chợ — dù vẫn khẽ cười đưa cho tớ một nhành hương thảo — cũng nhất định sẽ không ngồi ở đúng vị trí ngày xưa để rao bán những quả cam và hương liệu.”

“Tớ thật sự rất muốn khắc ghi vào lòng hết thảy những điều này, thậm chí chia sẻ với người khác, để họ biết rằng tớ đã hạnh phúc nhường nào khi trải qua khoảng thời gian ấy. Nhưng có lẽ cậu nói đúng… Ngay cả khi tớ thể hiện những điều mình hoài niệm qua hình ảnh, chúng cũng chỉ có ý nghĩa đối với tớ. Những tấm ảnh không có góc nhìn uyên bác hay cảm xúc đối với nền văn minh, e rằng chỉ có thể tự lưu giữ lại làm kỉ niệm mà thôi.”​

Kiều Nhất Phàm chỉ nói rất nhanh những lời ấy, rồi quay đầu đi về phía trước mất rồi. Chiều hôm buông xuống sa mạc, ai cũng chẳng thấy rõ mặt ai.

“Nhất Phàm.”

Thiếu niên gọi một tiếng, điều muốn nói cuối cùng lại chẳng thể cất thành lời.

Cao Anh Kiệt không phải Vương Kiệt Hi, không phải Chu Trạch Khải, không phải Diệp Thu. Cậu biết mình còn rất lâu mới đứng được ở đỉnh cao này. Xuất phát từ lòng kính nể tương tự với Kiều Nhất Phàm, cậu không cách nào nói cho cậu ấy, rằng bản thân mình cũng không hiểu rõ — ý nghĩa chân chính của nhiếp ảnh đến tột cùng là phức tạp như cả nền văn minh, hay chăng chỉ đơn giản như một cái mỉm cười.

Cậu biết rõ mình còn cách xa trình độ ấy lắm, vậy nên dù thấy Kiều Nhất Phàm đứng ở một nơi xa hơn nhìn quanh quất, cũng không đủ tự tin vươn tay về phía cậu ấy.

Mà tận đến khi nằm trong bệnh viện mở cuốn bút ký ra, cậu mới phát hiện ở một góc của vài trang cuối cùng, có dòng chữ cậu trai ấy để lại.

— Và cả đoạn đường này chúng ta đã cùng nhau đi qua.

Mà khi ấy, người kia đã chẳng còn ở bên cậu nữa rồi.



Thiếu niên mặt mày ủ rũ, nhìn về phương xa. Cậu phảng phất như nghe được âm thanh của chính mình vang lên — là âm sắc thiếu niên tràn trề hào hứng, và một giọng nói nhẹ nhàng khác ở ngay bên cạnh.

“Nhất Phàm, phải đi đến đâu mới thấy được mặt trời lặn giữa lòng sa mạc?”

“Chỉ cần đi thẳng là được,” Kiều Nhất Phàm nhìn cậu, đôi mắt chan chứa ý cười, “Trèo lên từng cồn cát, khi tất cả đỉnh núi trước mặt đều thấp hơn đỉnh dưới chân mình, là có thể nhìn thấy được.”

“Ôi, y như truyện ngụ ngôn vậy. Dường như mỗi nơi trên mảnh sa mạc này đều cất giữ một câu chuyện cũ.” Là tiếng cậu cười nói.

“Ừ…” Một âm thanh khác đáp lại đầy thận trọng, mà ngay lúc ấy chính mình đã không nhịn được bật thốt.

“Nhất Phàm! Nhìn bên kia!”

Gần như là không thể cầm lòng, Cao Anh Kiệt túm lấy tay Kiều Nhất Phàm. Thiếu niên ngẩn ra vài giây, cẩn thận nắm trở lại.



“Tiểu Cao, em nói lần trước là vì chuyện gì đó, em không thể chụp được mặt trời lặn trên sa mạc.” Diệp Tu đột nhiên mở miệng.

“A? Dạ…” Cao Anh Kiệt lấy lại tinh thần, vội vàng đáp lời.

“Cho nên em phải trở về con đường lớn không tên này.”

“Vâng, đúng là vậy.”

“Thế thì, lúc em nhắc tới đường lớn không tên, chẳng phải nó đã là con đường duy nhất rồi sao?” Diệp Tu chỉ thoải mái cười một cái, ngay cả đôi mắt cũng cong lên.

Cao Anh Kiệt vẫn ngơ ngác chưa hiểu, Chu Trạch Khải ngồi cạnh cậu đang lấy nét trên ống kính nghe thấy lời này, lại yên lặng dừng tay.

“Hai đứa luôn đó,” Diệp Tu cong cong đôi mắt, “Cùng ngẫm nghĩ lại cho kĩ đi, ý nghĩa của cô độc đối với bản thân rốt cuộc là gì.”

Người đàn ông nói xong bèn quay đầu đi, Cao Anh Kiệt hơi bối rối nhìn về phía Chu Trạch Khải, lại phát hiện vị tiền bối có đôi mắt luôn chứa chan ý cười ấy, đang gắt gao nhìn chằm chặp bóng dáng Diệp Tu, tựa như mãnh thú dõi theo con mồi.

“Anh cũng thế.”

Người thanh niên đứng dậy, nói rành rọt từng chữ từng từ.



Bước chân rời đi của Diệp Tu dường như khựng lại — nhanh đến mức ngỡ rằng chỉ là ảo giác, tay thì giơ lên cao.

“Đừng lo, tiểu Chu.” Âm thanh truyền đến theo làn gió vẫn thản nhiên như cũ.

“… Đến đây giúp anh chút nào.”



—8—

Cậu cũng không thật sự cảm thấy gì khi té ngã vào bụi gai. Thiếu niên chỉ cúi đầu, nhìn làn da mình bị gai nhọn đâm cắt, nhìn dòng máu nhanh chóng trào ra. Có lẽ vì khí hậu đặc thù ở vùng đất cát, hai bên miệng vết thương sưng lên rất nhanh, luồng nhiệt vốn náu kín trong người bắt đầu chậm rãi lan toả khắp các thớ cơ.

Đã nhìn thấy được đường lớn. Hai đèn xe jeep của họ nhấp nháy, tựa như phi cơ trong chuyến bay đêm. Kiều Nhất Phàm bạt mạng đạp lên cát chảy, chân thấp chân cao chạy về phía cậu. Mà bản thân cậu thì mặt mày tái nhợt hệt như ánh trăng, lặng yên ngã trên nền cát không một tiếng động.



Lúc tỉnh lại lần nữa là khi nhận ra Kiều Nhất Phàm vừa giẫm mạnh chân phanh một cái. Cậu mở đôi mắt có chút mơ màng vì cơn sốt, lờ mờ nhìn thấy ánh sao phía trước bị vài bóng dáng ngăn trở.

“Anh Kiệt, đừng xuống xe!”

Kiều Nhất Phàm vội vàng để lại một câu như thế rồi mở cửa xe chạy đi. Cao Anh Kiệt nằm trên băng ghế sau, âm thanh tựa như mơ hồ từ phương xa dần dần vọng về cũng trở nên rõ ràng — cậu không hiểu tiếng Ả Rập, chỉ là qua cửa sổ xe nhìn thấy vẻ mặt nghiêm túc của một tín đồ Hồi giáo già mặc áo choàng dài, mang máng cảm nhận được mức độ trầm trọng của tình hình.

Ông lão có gò má cao nhăn đôi lông mày một cái, rồi lại tức giận cao giọng rống lên, mắng té tát cậu thiếu niên một trận, những người đàn ông vạm vỡ xung quanh cũng cùng nhau xông tới, dường như bảy tám cái miệng đều nhằm vào một mình Kiều Nhất Phàm.

Nhưng cậu trai chẳng hề lùi lại. Dưới ánh trăng sáng ngời, cậu nghe thấy tiếng tranh luận vội vã của thiếu niên ấy. Tận đến khi đám người kia thở dài, vẫy vẫy tay cho cậu ấy về lại xe. Cậu trai không trì hoãn dẫu chỉ một giây, giẫm xuống chân ga, xe jeep cuốn tung cát bụi đầy trời, đường lớn nhanh chóng xa rời tầm mắt.

“Anh Kiệt, nâng cao chân lên, sắp tới sẽ xóc nảy lắm.”

“Bọn họ phong toả đường à? Chúng ta có quấy rầy nghi lễ gì không?” Cao Anh Kiệt gượng chống người ngồi dậy hỏi. Bị ảnh hưởng bởi tin tức quốc tế, xưa nay cậu luôn ôm lòng cảnh giác đặc biệt đối với tôn giáo ở khu vực sa mạc.

“Không phải.” Kiều Nhất Phàm cắn môi đáp lời. Sắc mặt thiếu niên tái nhợt, mắt nhìn thẳng về phía trước. Bàn tay siết chặt vô lăng đến mức có thể thấy rõ khớp xương.

“Bệnh viện gần đây nhất không nằm trên đường lớn, tớ muốn đi tắt thẳng qua đó. Bọn họ nói với tớ làm vậy rất nguy hiểm, muốn băng ngang sa mạc, sống chết tự lo.”

Ngoài xe loáng thoáng truyền đến âm thanh gầm rú, thỉnh thoảng xen lẫn tiếng vang lớn sắc nhọn và đứt quãng.

“Bão cát đang tới.”



Trong sách giáo khoa thời thơ ấu, những hiện tượng khí hậu được miêu tả bằng con chữ thoạt trông chẳng khác bất cứ kiểu thời tiết nào. Chỉ đến khi đối đầu trực diện với chúng, mới có thể hiểu được sự đáng sợ này. Thiên nhiên lộ răng nanh tại chốn khởi nguồn của nhân loại, bày ra một mặt dữ tợn nhất. Ở nơi đây, nó là một nguồn sức mạnh có thể dồn con người ta vào chỗ chết.

Trong nháy mắt âm thanh nghe như mưa đá nện xuống mái hiên vang lên, Cao Anh Kiệt không nhịn được rùng mình một cái. Kiều Nhất Phàm thô bạo bẻ tay lái, xe jeep gầm lên tiếng nổ đinh tai nhức óc, xông tới cồn cát với mã lực rất lớn. Kim loại, cao su và nham thạch mạnh mẽ va chạm, băng ghế sau càng xóc nảy kịch liệt hơn. Cao Anh Kiệt nằm ngang trên đó liên tục bị bật lên cao, suýt nữa đụng phải trần xe.

Bọn họ điên cuồng chạy như bay dưới một mảnh sao trời ấy, xuyên qua cát bụi tung bay mịt mù.

“Anh Kiệt…”

Kiều Nhất Phàm lặp lại hết lần này đến lần khác, tựa như đang an ủi cậu, lại tựa như là để chính mình tin tưởng vào điều này.

“Tớ nhất định sẽ chở cậu tới bệnh viện, nhất định.”



Tận đến khi ý thức được có thứ gì đưa tới trước mặt mình, thiếu niên mới mở to đôi mắt.

Cậu đột nhiên xoay mạnh người sang bên. Lại chỉ nhìn thấy ánh hoàng hôn nhuộm đỏ toàn bộ đường chân trời.

Cát bụi vẫn cứ đầy trời. Nhờ những hạt bụi ấy bị khúc xạ, nắng ráng thình lình xuất hiện những biến đổi tựa như cầu vồng. Từ phía cuối cùng là màu xanh lam, rồi đến cam đỏ, đẹp đẽ và kỳ diệu vô ngần.

Cồn cát phảng phất như sóng vỗ, cuồn cuộn dưới ánh chiều tà và nuốt chửng cả vầng mặt trời đỏ ối.



—9—

Cao Anh Kiệt dừng bước bên bờ một dòng suối sớm đã cạn khô.

Nơi phương xa, đỉnh núi đá đỏ chót vót lặng lẽ lộ ra, chẳng có thực vật che phủ, nhìn thấy rõ được mỗi một nếp uốn, lắng đọng dưới thung lũng sông là tầng tầng lớp lớp hoa văn để lại từ sự xói mòn cửa sông. Trăng hạ huyền (2) khi ẩn khi hiện, muôn ánh sao rải rác khắp cả trời đêm.

“Nhất Phàm, cậu có khoẻ không?”
​

Bàn tay cậu lướt nhẹ trên mặt giấy.



Cùng lúc đó, hai người khác đang bình thản ngồi trên cồn cát giữa bóng đêm. Tựa như đôi chiếc bóng trong ánh xế tà.

“Đúng là có cậu.” Diệp Tu tán dương, thuận tay châm một điếu thuốc. Mà người thanh niên đối diện anh nhẹ nhàng gật gật đầu, dường như đã lấy lại vẻ mặt trầm tĩnh.

“Có hai loại tác phẩm để đời.” Người đàn ông dường như đang nói với thanh niên, lại như đang thấp giọng tự nhủ, “Đương nhiên cũng không thể phân rõ ưu khuyết giữa chúng. Loại quan trọng nhất, có lẽ chính là khi cậu ghi lại thế giới nằm trước mắt chúng ta này, phán xét bằng giá trị quan hiện tại, cái nào đáng được chụp lại, cái nào không đáng. Rồi thế hệ sau sẽ nghiên cứu những mảnh vụn quá khứ ấy, khai quật ra thế giới trong mắt chúng ta. Chúng tựa như một màn chiếu vậy.”

“Còn một loại khác,” anh gẩy tàn thuốc rơi xuống sa mạc, “là một tấm gương.”

“Tấm ảnh họ chụp được sẽ vượt thời gian lẫn không gian để phản chiếu chính người ngắm ảnh. Thế hệ sau cảm nhận bằng giá trị quan trong thời đại của mình, cũng tìm thấy chính bản thân từ những hình ảnh thuộc về quá khứ ấy. Dù cho chúng khác một trời một vực so với điều mà nhiếp ảnh gia muốn truyền tải.”

“Cậu nói với tớ rằng đường lớn này không có tên, nhưng nó vẫn luôn ở đó. Khi tớ mở bản đồ ra, tớ nhìn thấy bên trên ghi lại những dãy núi không tên và những dòng sông không tên, và cả những cồn cát không tên nghẹn ngào trong gió. Những khối màu loang lổ ấy bỗng trở nên có ý nghĩa. Vì đó là ngọn núi chúng ta từng đo bằng đôi chân mình, vì đó là dòng sông chỉ đường dẫn lối cho chúng ta.

Trên ngọn đồi ấy, chúng ta ngắm mặt trời lặn, từng ngôi sao thắp sáng không trung, ánh trăng giấu mình sau núi, ráng bạc bồi hồi nơi bầu trời phương Tây.

Khi đó, chúng ta cũng chỉ là một điểm nhỏ không tên trên bản đồ.”​

Ánh trăng lướt qua mặt giấy. Ngòi bút thiếu niên khựng lại, ngẩng đầu nhìn quanh bốn phía.

Sa mạc thản nhiên say ngủ dưới biển sao đã đọng lại sắc màu ngàn năm. Dưới bầu trời này có sự bí ẩn của Đêm Đầy Sao (3), có vẻ tĩnh mịch sâu thẳm như hồ hoa súng của Monet (4), có ngân hà bao la giống con thuyền lớn. Đây là một mảnh đại lục cổ kính mênh mang, gánh trên mình nền văn minh xa xưa nhất.

Mà gió đêm chỉ dịu dàng lướt ngang khắp nơi.

“Nhất Phàm, cậu có từng nghĩ tới chưa? Giữa lòng sa mạc, tận cùng đại dương, thậm chí là ngoài không gian xa xôi — bất cứ nơi nào cũng khiến cho một người trở nên nhỏ bé đến chẳng đáng kể. Chúng ta, thậm chí đồng đội, chủng tộc, quốc gia của chúng ta, đều sẽ triệt để mất đi tên gọi, biến thành một hạt bụi trong mảnh vũ trụ này.”

“Nhưng tớ vẫn sẽ ghi nhớ cậu.

Tớ sẽ ghi nhớ con đường lớn không tên đã từng lưu lại dấu chân này. Đó là minh chứng cho việc chúng ta tồn tại, dẫu có lẽ chỉ cậu và tớ mới biết… Nhất Phàm, tớ không lo những tấm ảnh như thế không cách nào truyền lại đời sau. Vì mỗi người đều sẽ có một đoạn hồi ức vĩnh viễn không phai màu, mỗi người đều sẽ có một ai đó mà đời này khó quên.”

“Trên đường, một ngày nào đó chúng ta sẽ gặp lại.”​

Lần này cậu cũng không xé đi trang giấy đã viết xong nữa. Cậu lấy từ trong túi một tấm ảnh chụp và kẹp vào sổ, cẩn thận dùng tay vuốt phẳng.

“… Vậy nên cho dù loại tác phẩm nhiếp ảnh này chẳng phải là hình ảnh thu nhỏ của nền văn minh, cũng không đại diện cho một đoạn thời gian hay không gian, nhưng nó sẽ không bao giờ lỗi thời.” Cậu ngắm bầu trời sao, lặng lẽ nói những lời trong lòng, “Nó cần phải bắt nguồn từ tình cảm giản dị nhất chân thành nhất. Nhớ lấy, nhiếp ảnh chẳng phải là kết quả của cuộc gặp gỡ tình cờ giữa cậu với sự vật cậu chụp. Suy nghĩ và nhớ nhung của cậu, ấy là suy nghĩ và nhớ nhung của ngàn vạn người.”



“… Chúng đủ để hợp thành đại dương.”

Người đàn ông ngồi trên cồn cát khẽ nói một câu giống hệt, ấn xuống nút chụp ảnh.

“Lúc cậu đứng trước đối tượng chụp, sau khi dùng tất cả giác quan của mình để chạm vào nó, thì tấm ảnh cậu để lại, sẽ không còn là một hình ảnh giản đơn nữa. Nó bao quát tất cả những điều ấy. Những sắc thái ta không thể nhìn, và cũng như âm thanh không thể nghe, hương vị không thể nếm trong tranh ảnh, đều sẽ thể hiện ra trong khoảnh khắc cậu lựa chọn bấm máy.”

Anh đột nhiên giơ một ngón tay đến bên môi Chu Trạch Khải, cản lại lời mà người thanh niên dường như muốn nói ra.

“Tiểu Chu, không cần cưỡng cầu cùng một cảm giác đến từ đôi bên, chỉ cần thấu hiểu lẫn nhau, cậu cũng sẽ không cô độc.”

Người thanh niên chỉ ngước mắt nhìn anh.



Thiếu niên đóng bút ký, khép mắt lại dưới muôn ánh sao.

Phảng phất như trở về trên cồn cát vẩy đầy ánh nắng hoàng hôn, có người kéo bàn tay cậu.

Cậu nghe nói tại khu vực sa mạc đã được khai phá thành điểm du lịch, khi vầng thái dương khuất dạng nơi đường chân trời, du khách nước ngoài sẽ cưỡi lạc đà hò reo, cư dân địa phương không để lỡ thời cơ nổi trống lục lạc, thổi vang sáo liễu trợ hứng cho họ. Còn ở nơi đây, đối mặt với ánh ráng chiều phủ khắp không trung dần dần mất hút sau chân trời, bọn cậu chỉ là sóng vai nhau hít thở.

Ở đầu kia bầu trời, biển sao từng ngôi từng ngôi lấp lánh, tựa như những ngọn đèn dầu được ai thắp lên.

“Ánh sao nơi này sáng đến mức chụp ảnh bằng điện thoại cũng được luôn đấy.” Người kia ngồi bên cạnh cậu nhẹ nhàng thì thầm, như là đang nói với một đứa bé đang say ngủ, “Trước khi vầng trăng nhô lên khỏi cồn cát — giống mặt trời mọc vậy — quanh rìa núi, còn có bầu trời phía bên kia, đều sẽ xuất hiện áng mây được trăng thắp sáng…”

“Hệt như màu ráng bạc vậy.”





— Hoàn —



Chú thích

(1) Quyển Sách Của Cát (Tên gốc: El libro de arena; tên tiếng Anh: The Book Of Sand): là một truyện ngắn nằm trong tập truyện ngắn cùng tên của nhà văn Jorge Luis Borges người Argentina, được xuất bản năm 1975. Nhân vật chính vô danh trong truyện gặp được một gã Scotland bán Kinh Thánh - người đã chào hàng một quyển sách cũ kĩ bọc da mà gã mua được từ một tên Dalit ở Ấn Độ. Quyển sách đề tên "Kinh Thánh", bên dưới đề "Bombay", nhưng còn được gọi là "Quyển Sách Của Cát"... "vì quyển sách lẫn cát đều chẳng có mở đầu hay kết thúc." Khi mở quyển sách ra, nhân vật chính giật mình khi phát hiện quyển sách ấy - được viết bằng ngôn ngữ lạ và ngẫu nhiên xuất hiện những hình vẽ - kéo dài vô tận: khi người ta lật sang trang, dường như đầu và cuối sách sẽ mọc ra thêm nhiều trang hơn. Cả mùa hè, nhân vật chính đắm chìm trong quyển sách, nghiền ngẫm nó, liệt kê những hình vẽ, và không chịu rời nhà một bước vì sợ nó sẽ bị trộm đi. Đến cuối, nhận ra sự ghê gớm của quyển sách, hắn định đốt nó đi nhưng rồi sợ rằng khói bốc lên từ những trang sách vô tận sẽ phá huỷ thế giới. Thế nên hắn tới Thư viên Quốc gia mà mình từng công tác và đặt quyển sách giữa những hàng dưới đáy, với lí do "nơi tốt nhất để giấu một chiếc lá chính là khu rừng".

(2) Trăng hạ huyền: Thời gian vào khoảng đầu tuần cuối cùng của tháng âm lịch, mặt trăng đã khuyết thành hình bán nguyệt

(3) Tác phẩm Đêm Đầy Sao (tên gốc: De sterrennacht) của danh hoạ người Hà Lan Vincent van Gogh.

(4) Hồ hoa súng trong nhà vườn ở Giverny của Claude Monet - một danh hoạ người Pháp, một trong những người sáng lập trường phái ấn tượng. Monet đã sáng tác một chuỗi tranh Nymphéas (tạm dịch: Hoa súng) gồm gần 250 bức tranh sơn dầu vẽ lại vườn hoa này của ông.